Colección Abrente, cando a arte e a cultura querían cambiar o mundo

Abrente: a palabra quedou indisolubelmente unida ao teatro, á Mostra de Ribadavia e a aquela xeración de persoas que, practicamente da nada, lograron fundar un teatro nacional que, coas súas virtudes e os seus defectos, foi o xermolo do que existe hoxe nos escenarios. A xeración Abrente está ligada a nomes como os de Manuel Lourenzo, Euloxio R. Ruibal, Roberto Vidal Bolaño, Xosé Agrelo Hermo, Millán Picouto ou Francisco Taxes, mais esa foi só a parte que quedou escrita con letras máis grandes. Detrás daquela palabra había máis. Precedida polo labor de tres sacerdotes locais -Virxilio Rodríguez Silva, Xosé Bieito Rodríguez Sieiro e Miguel Fernández Grande- que iniciaron en Ribadavia unha actividade sociocultural desde un pensamento de esquerda, a Agrupación Cultural Abrente nace nas postremeiras do franquismo, en 1969, nun momento en que a censura e o ambiente represivo fai moi complicada a existencia dunha actividade cultural normalizada. Un grupo de persoas nas que se mesturaba a curiosidade cultural e a disidencia política foron quen de crear, durante dez anos, unha axenda cultural que competiría hoxe coa de moitas vilas e máis de unha cidade. Actividade infatigábel Abrente organizaba conferencias polas que pasaron, entre outros, Xaquín Lorenzo, Manuel María, Xesús Alonso Montero, Nemésio Barxa, Xosé Manuel Beiras, Victoria Armesto, Xose Luís Franco Grande, Avelino Pousa ou Xosé Ramón Barreiro; celebraba recitais musicais nos que participaron Voces Ceibes, Bibiano, Benedicto, Miro Casabella ou Fuxan os Ventos; mantiña un cine-clube no que se proxectaban, ademais de filmes difíciles de ver nos cines comerciais, as curtas que o incipiente cine galego daba á luz naquela altura; promovía mesas redondas sobre a lingua, sobre os problemas do campo galego ou sobre a educación na Galiza; preparaba exposicións de fotografía, pintura, escultura, cerámica, libros, discos e pósters; publicaba un boletín con textos de, entre outros moitos José María Castroviejo, Otero Pedrayo ou Antón Tovar: mantiña unha taberna que mostraba a clara vocación popular da Agrupación; participaba en campañas de defensa da lingua... E, por se iso fose pouco, tamén organizaban xantares, concursos de panxoliñas, festivais de Nadal e de Entroido, mostras de arte infantil, campionatos deportivos, actuacións de magos e ilusionistas, actos polo San Xoán... As actividades gozaban dunha enorme atención por parte da veciñanza, mais tamén de xentes doutras partes do país que chegaban a Ribadavia atraídas pola sona de núcleo de pensamento crítico que -grazas a todo este activismo- se creara a vila do Ribeiro. Artistas, escritores, xornalistas, políticos e sindicalistas acudían aos debates nos que se participaba de forma comprometida e, en ocasións, acalorada. Os debates que se daban alí -especialmente durante a mostra de teatro- tiñan un amplo eco na prensa, e non esquecían acontecementos da actualidade como os conflitos de Xove e das Encrobas (Cerceda). Abrente deulle un lugar principal ao teatro e, despois de organizar varias representacións de obras de autores galegos e doutros de difícil acceso na época, comezou a coordinar a Mostra de Teatro Galego que lle daría sona e un lugar de privilexio na historia da escena galega. Arte e debate Mais hai tamén un relato pouco coñecido relativo a Abrente. Xa antes de que a Mostra de Teatro comezase, a Agrupación organizaba poxas de obras de artistas que as doaban para conseguir fondos para poder financiar as actividades que organizaba. Coa Mostra, este sistema estabeleceuse como unha axuda ao seu financiamento. Ademais, moitos artistas deseñaban carteis para un festival de teatro que se transformaba, por uns días, nunha ágora onde debater sobre todo o que concernía á sociedade. Abrente logrou reunir unha boa colección de arte procedente destas colaboracións e, no momento da súa disolución, as persoas asociadas acordaron depositar o arquivo da obra plástica da que dispuñan no entón Museo de Artes e Costumes Populares de Ribadavia, hoxe Museo Etnolóxico. Xentes doutras partes do país chegaban a Ribadavia atraídas pola súa sona de núcleo de pensamento crítico A nómina de artistas presentes nesta colección é abraiante: Isaac Díaz Pardo, Prego de Oliver, Acisclo Manzano, Reimundo Patiño, Elvira Martínez, Conde Corbal, Bea Rey, Virxilio, Xosé Luís de Dios, Enrique Ortiz, Xaime Quessada, Mercedes Ruibal, Vidal Souto... Son obras que están impregnadas da atmosfera da época e que nos falan non só da historia da arte galega, senón tamén da historia dunha sociedade no tránsito entre unha ditadura e o que veu despois, entre unha etapa de completa escuridade e un tempo de cambio e esperanza. A exposición que se pode ver desde o pasado 30 de abril é a terceira que se lle dedica á colección de artes plásticas de Abrente, e completa un ciclo que axuda a comprender mellor o noso pasado recente. O catálogo publicado reflicte a importancia da inusitada actividade despregada pola Agrupación, contextualizada pola documentación procedente do seu arquivo -recortes de prensa, fotos, correspondencia con outras asociacións culturais...- ademais de entrevistas con fundadoras e fundadores de Abrente, unha cronoloxía da actividade e a catalogación de todas as obras que fan parte da exposición. O labor de reactivación ideolóxica e estética desenvolvida por Abrente foi esencial para a recuperación da conciencia identitaria e para a discusión sobre o futuro nunha sociedade democrática. Un debate que talvez hoxe cumpriría recuperar. Última parte do proxecto expositivo A terceira parte do proxecto Colección de Arte Abrente que chega agora ao Museo Etnolóxico de Ribadavia inclúe obras de autores como Xosé Conde Corbal, Félix Cuadrado, José Manuel Vidal Souto, José Luis González Loureiro, Alberto Datas Panero, Mercedes Ruibal Argibay ou Isaac Díaz Pardo. No museo tamén está a venta o catálogo que recolle o traballo de investigación vinculado ás tres exposicións da Colección de Arte do Grupo Abrente.