Coordinada pola catedrática de comunicación audiovisual Margarita Ledo Andión, produto do Grupo de Estudos Audiovisuais da Universidade de Santiago, publicada por Galaxia como inauguración dunha nova colección -Pantallas-, a obra recolle seis ensaios que, a partir da “conciencia desa nada”, se dedican xustamente a cuestionala.
“E se tivermos que voltarnos cara a un sinal [de inicio do cinema galego], eis un filme que aínda non apareceu, Por unha Galicia Nova (1933), de Ramón Barreiro”, escribe Ledo Andión no Proemio, “eis un outro filme corcosido recén, Galicia-Finisterrae (1936), de Carlos Velo”. A legalidade republicana amparou os esteos sobre o que, mal que ben, se foi construíndo o cinema nacional. Ese que, como titula o seu traballo Gómez Viñas, padeceu dun “relato discontinuo” e, contra os furacáns da historia, conseguíu existir.
É a súa a máis historicista das pezas recollidas en Marcas na paisaxe. Porque as outras catas introducen perspectivas oblicuas, laterais. A profesora María Soliña Barreiro estuda as maneiras en que se filma a paisaxe. Mais “como cuestión de clase”. Sobre as “imaxes da emigración galega no cinema” refelxionan os tamén docentes Fernando Redondo e Marta Pérez Pereiro en Identidades buscadas e construídas.
A coordinadora do libro debrúzase nas interaccións entre o cinema amador e o cinema militante, que agromou na Galiza dos 70 con cineastas como Llorenç Soler ou Carlos Varela Veiga. Arredor da hipótese da imaxe en movemento nacional-popular pensan Xosé Nogueira e José Luis Castro de Paz. Empregan como boias Fendetestas (1975), de Antonio Simón, e A Esmorga (2014), na versión de Ignacio Vilar. Brais Romero, finalmente, aborda “o debate sobre a lingua”.
“Dispómonos a distinguir unha certa estirpe que comezara, precisamente, co devandito Galicia-Finisterrae”, expón Margarita Ledo, “que a historiografía contemporánea define como o primeiro filme nacional galego: personaxe colectiva, territorio, troca, rituais...”.
A ópera prima de Carlos Velo -exiliado en México- abrazaba a poética da Frente Popular e anticipaba a do que, apenas uns meses despois, sería a resistencia antifascista. Exhibido e premiado na Exposición Internacional de París en 1937, símbolo cinematográfico contra o alzamento de Franco, o seu rastro íntegro perdeuse. Ate 2010. Unhas bobinas achadas en Moscova polo profesor Vladimir Magidov serviron aos cineastas Pablo Cayuela e Ramiro Ledo para realizar unha preciosa tarefa de reconstrución. Velaquí, se cadra, unha metáfora acaída para esa historia do cinema galego á que contribúe Marcas na paisaxe.
Nota: cuberta de Marcas na paisaxe. Para unha historia do cinema en lingua galega.