Ophelia: As aparencias enganan, un documental que reflexiona sobre o sexismo omnipresente nos produtos da cultura de masas, estreouse onte na rede. As autoras son as Aveneiras, un dos grupos de idade en que a escola de tempo libre Seteportas Altair (Compostela) divide as súas participantes. "Foi unha das rapazas a que escolleu a figura de Ophelia, do Hamlet de Shakespeare, e propúxoa como representación da súa maneira de observar o rol que desenvolve a muller", explica Helena González, unha das educadoras que as apoiou neste proxecto, no que as cativas foron as auténticas protagonistas.
A idea de facer este traballo xurdiu nas Aveneiras a raíz de "esfiañar os significados das cancións", como adoitaban facer, conta. De aí consideraron interesante analizar o que traslada a música, "mais non só atendendo a xéneros considerados con frecuencia sexistas como o reguetón, senón tamén ao pop ou ao rock, onde estas mensaxes pasan máis desapercibidas", explica a educadora e filóloga. De aí, a análise estendeuse á publicidade.
A primeira fase estivo marcada pola reflexión, para logo pasar xa a experimentar coa cámara, ou a contactar con persoas do mundo da cultura para que lles ofrecesen a súa perspectiva. Así, visitounas, por exemplo, Guadi Galego, cuxo tema "Matriarcas" lles encanta ás Aveneiras.
Seteportas confinadas
O resultado de meses de traballo íase presentar nunha festa o pasado 14 de marzo, que se viu cancelada por mor da situación sanitaria. Con todo, a equipa de educadoras de Seteportas non quixo deixalo aí, despois de todo o esforzo invertido nas diferentes iniciativas que estaban a levar a cabo. Ante o reto que presenta un contexto insólito como o actual, tiñan que "repensar os escenarios do proxecto", explica outra das educadoras, Laura Crestar. Aínda que non houbese actividade presencial, consideraban importante manteren o dinamismo nas redes. De tal maneira, promoveron durante a corentena o cancelo #seteportasquedanacasa, co que animaban a cativada a partillar a súa realidade para conservar o lazo e continuar favorecendo, desde a distancia, a creación de comunidade.
É precisamente ese un dos principios reitores do grupo Seteportas, integrado en Altair Galiza. "Nós non cremos no termo ocio e tempo libre", explica Crestar, senón que prefiren falar de "educación en valores". Baixo a máxima de "aprender xogando", a igualdade, a solidariedade e o sentido do común atópanse presentes e interiorizados de maneira transversal en todas as actividades que realizan, das que o documental das Aveneiras é só unha pequena mostra. Entre elas destacan os campamentos trimestrais, dos que a outra franxa de idade, as Picurras, deu conta na reportaxe Picurreando por Balboa, outro dos vídeos que partillaron estes días.
"Seteportas non é unha ludoteca", di Crestar, senón que existe unha relación constante coas rapazas e coas familias, que xunto á equipa de educadoras nutren o proxecto. "A regularidade é super importante", incide Martín Mondragón, outro membro do colectivo. Algo como Ophelia non sería posíbel sen a asistencia e o conseguinte compromiso, cada sábado, no local que teñen no barrio de San Pedro.
Implicarse na comunidade
A voluntariedade dunha iniciativa sen ánimo de lucro provoca que as educadoras vaian cambiando segundo as súas circunstancias persoais. "Este ano, por primeira vez, toda a equipa estivo sólida, e iso notouse nos resultados. Favoreceu a colaboración entre todas e a motivación das rapazas", explica Mondragón. Para alén da vocación, úneas a amizade, nun traballo que lles provoca enorme satisfacción con resultados como o que onte presentaban.
A Escola de Educación nos Tempos Libres Altair Galiza recolle a tradición pedagóxica do asociacionismo xuvenil galego, ao tempo que se integra nun movemento internacional. A pegadoxía do proxecto contempla a división en catro grupos dentro da franxa que vai dos 8 aos 16 anos, aínda que polo momento o cadro de Compostela, fundado en 2014, tivo que aglutinar só en dúas, cambiando cada catro anos en lugar de cada dous: picurras (pícaras e insurras) e aveneiras (aventureiras e pioneiras).
Coa vista posta no horizonte, o vindeiro ano marcan como obxectivo fundamental chegar ás divisións de idade ideais que contempla o modelo de Altair. Ademais, pasarán a ter rapazada de bacharelato, o que se denominaría como "argonautas", para as que a actividade se enfoca xa na "prestación de servizos á comunidade", explica González. Trátase dunha "fase de activismo", que representa o cumio do proxecto mesmo: axudar a mellorar a realidade máis próxima.